Przegląd literatury światowej wedle Marka Szołtyska

Najnowsza książka Marka Szołtyska - "Ślązoki nie gęsi" to przekłady fragmentów wybranych dzieł na śląską gwarę. Autor nazywa ją przeglądem literatury światowej od Homera do Harry?ego Pottera, gdyż zaczyna się tłumaczeniem jednej z pieśni "Odysei", kończy przekładem fragmentu słynnej powieści Joanne K. Rowling. Na pomysł napisania tej pozycji znany publicysta wpadł cztery lata temu - podczas pracy nad "Żywotem Ślązoka poczciwego". Wtedy miał tylko tytuł i postanowienie pobawienia się gwarą, ale nie wiedział, jak się do tego zabrać.

- Nie wszystko można przełożyć na śląski - opowiada. - Dotyczy to głównie dzieł filozoficznych, które zawierają słowa nie mające odpowiedników w gwarze. Ich wymyślanie nie miałoby sensu. Ta książka musiała bowiem opierać się na mowie znanej wszystkim Ślązakom, musiała również mieć odniesienie do ich kultury i sposobu myślenia.

Autor zaczął od antycznej "Odysei". Poemat greckiego pieśniarza okazał się idealny do tłumaczenia na gwarę. W przekładzie Marka Szołtyska zachowane są nawet wszystkie reguły trzynastozgłoskowca, jakim posłużył się Homer.

Fragmenty pieśni VII "Odysei" mają tytuł ?Na konia dejcie pozor Trojoki!?. Dzięki temu każdy od razu wie, o co chodzi. Fragment biblijnej Księgi Koheleta (zwanej Księgą Eklezjastesa) doczekał się tytułu "Wszystko je psinco i bele co". Dlaczego? Ano dlatego, że żydowski mędrzec w swym dziele aż dwadzieścia razy powtarza "marność nad marnościami". Marek Szołtysek uznał, że innymi śląskimi słowami nie da się wyrazić ogromnego pesymizmu mówcy, wymienianego w Starym Testamencie.

Szeroko reprezentowana jest twórczość Henryka Sienkiewicza. Epizod w "Quo vadis", w którym św. Piotr stawia Chrystusowi słynne pytanie "Quo vadis, Domine??, pan Marek zatytułował "Kaj idziecie, Ponboczku??. Fragment "Krzyżaków", który pisarz tworzył w oparciu o kroniki Jana Długosza, ma tytuł "Krziżoki i dwa sagie miecze". Don Kichot z Manczy, bohater książki Miguela Cervantesa, u Szołtyska jest "wojokiem, co sie proł z wiatrokami". Daleki świat, w którym znalazł się Mały Książę z przepięknej baśni francuskiego pisarza i pilota Antoine'a Saint-Exupéry'ego, to "planeta lebrów i łożyroków".

Ania z Zielonego Wzgórza, stworzona przez Lucy Maud Montgomery i ukochana przez miliony nastolatek na świecie, to "Ryżawo Ania", Harry Potter zmienił się w "bajtla z furgającą mietłą". Nie zabrakło też twórczości Williama Szekspira. Autor zrezygnował z tłumaczenia "Hamleta" uznając, że jego rozterki nie mieszczą się w mentalności śląskiej. Przełożył za to "Romea i Julię", choć kochankowie ze śląskiej Werony stają na ślubnym kobiercu. W dodatku matka Julii nazywa się nie Capuleti, lecz "staro Ciapulczyno", a Romeo pochodzi nie z rodu Montekich, ale Motyków. Czy aby Szekspir nie przewróciłby się w grobie?

- Nie sądzę, bo główny wątek z walką rodzin na czele jest zachowany - odpowiada Marek Szołtysek. - Historia nie mogła jednak zakończyć się samobójstwem, bo żaden Ślązak nie zabiłby się z miłości. Dodam, że tym przekładem przed wydaniem książki zainteresował się teatr w Szczejkowicach, którego członkowie zaprosili mnie na premierę. Byłem pod wrażeniem: sala w tej małej wiosce była "nabita", panowała cisza, jak makiem zasiał. Myślę, że Szekspir cieszyłby się, gdyby to widział.

Pierwszą czytelniczką tej pozycji była żona autora, która nie zna gwary, ale ani razu nie zaglądała do słownika na końcu. Ślązacy zapewne przeczytają książkę dla zabawy, inni z ciekawości. Tom uzupełniają rysunki przedstawiające przygody Antka i Francka, bohaterów większości "wiców". To pionierski komiks śląski.

Marek Szołtysek: absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, nauczyciel historii w IV Liceum Ogólnokształcącym w Rybniku, mąż i ojciec czworga dzieci, autor takich bestsellerów, jak "Papież na Górnym Śląsku", "Żywot Ślązoka poczciwego?, "Biblia Ślązoka" czy "Elementarz śląski?.