Nowy seans w katowickim fotoplastykonie „Dziecięce lata naszych przodków”

Fotoplastykon w Katowicach znajduje się w starym budynku muzeum przy alei Korfantego. Urządzenie zostało sprowadzone do Katowic z Sosnowca w 1990 roku.

„Dziecięce lata naszych przodków” pokazuje - jak zapowiadają muzealnicy - dzieciństwo w dziewiętnastowiecznych dekoracjach jako słodką idyllę, skłaniając do refleksji nad odrobiną dziecka w każdym z nas.

- Przez stulecia dzieci były traktowane jak miniatury dorosłych. Co prawda nigdy nie odmawiano im prawa do beztroskich zabaw, ale strojem i zachowaniem miały przede wszystkim naśladować swoich rodziców. Odkrycie krainy dzieciństwa jako świata niekończącej się zabawy i beztroski nastąpiło stosunkowo późno, bo dopiero w drugiej połowie XIX wieku, kiedy bohater dziecięcy pojawił się w literaturze oraz w polu zainteresowań psychologów - przypominają muzealnicy.

Seans będzie dostępny do 29 kwietnia 2018 roku. Kuratorkami projektu są Ada Grzelewska oraz Dominika Szczech.

Czym jest fotoplastykon? To urządzenie, które swoje triumfy święciło w drugiej połowie XIX wieku i w początkach XX wieku, a służyło do projekcji fotografii stereoskopowych, czyli obrazów przestrzennych, powiedźmy, że zdjęć 3D, ale w XIX w... W tym katowickim fotografie sprzed wieku można oglądać równocześnie na 24 stanowiskach, każde z nich podświetlone jest osobnym źródłem światła.

Jak przypominają muzealnicy fotografia stereoskopowa i fotoplastykon powstały na bazie wynalazków Charlesa Wheatstone’a, który tworząc tzw. stereoskop, osiągał wrażenie trójwymiarowości poprzez nałożenie za pomocą luster odbić dwóch rysunków. Za właściwego wynalazcę fotoplastykonu uznano Augusta Fuhrmanna, który urządzeniu nadał kształt ostateczny. Patent Fuhrmanna zadebiutował w roku 1885 we Wrocławiu, po czym rozpowszechnił się na całym świecie.

- W drewnianej walcowatej konstrukcji mieściło się 25 stereoskopów, urządzenie poruszał mechanizm zegarowy, a oświetlenie było gazowe - wspominają muzealnicy.

Tematyka seansów była bardzo różnorodna, obejmowała wszystkie dziedziny życia. Na początku XX wieku w Europie działało blisko 300 fotoplastykonów. Ostatecznie zostały jednak wyparte przez kinematograf. A w latach 20. i 30. XX wieku większość urządzeń zlikwidowano. W Polsce jeszcze w latach 50. i 60. można było odwiedzić fotoplastykony między innymi w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Nowym Sączu.

W Katowicach fotoplastykon znajdował się w podwórzu przy ulicy Wawelskiej, a w ścianie budynku na rogu ulicy 3 Maja był specjalny wizjer, w którym można było zobaczyć „zwiastun” nowego seansu. Lokal zamknięto z początkiem lat 60. XX wieku.