Izabela Czajka miała życie pełne niespodzianek. Ta popularna niegdyś pisarka żydowskiego pochodzenia, skandalistka i muza artystów, po wojnie została porucznikiem Wojska Polskiego. Skierowano ją do Wojewódzkiej Komendy MO w Katowicach. Marna była z niej milicjantka, dostała jednak ładne mieszkanie na ulicy Królowej Jadwigi 11. Bardzo jej na tym zależało, bo po wojnie, ukrywaniu się w lesie, była bezdomna. W Katowicach ogromnie przysłużyła się polskiej kulturze, odnajdując z ekipą muzealników bezcenne obrazy, zrabowane przez Niemców. To dzięki niej, o czym już się nie pamięta, odnaleziono skrzynie z arcydziełami Matejki: "Rejtanem", "Batorym pod Pskowem" i "Unią lubelską".
Jak do tego doszło? Ówczesny generalny konserwator Polski prof. Jan Zachwatowicz wspominał, że zaraz po wojnie wyruszył z ekipą na poszukiwanie zrabowanych dzieł sztuki. Bazą były Katowice, gdzie wiosną 1945 roku dołączyła do nich Izabela Czajka, przed wojną żona znanego architekta, Jerzego Gelbarda. Od razu zapaliła się do pomysłu, bo jej samej Niemcy zarekwirowali ponad 250 obrazów, w tym pędzla Matisse'a i Soutine'a. Czajka poleciła dwóm katowickim milicjantom, aby pojechali z nią jako ochrona.
Wyprawa była niebezpieczna, ale owocna. Niemal w każdym śląskim zameczku, dworze, klasztorze czy kościele polscy uczeni i Czajka znajdowali ukryte skarby z polskich muzeów. W lipcu 1945 r. grupa wysłała na Wawel niemal sto ciężarówek pełnych dzieł sztuki. Czajka osobiście dowiedziała się, że ktoś w knajpce we wsi koło Jeleniej Góry widział skrzynie z napisami "Matejko". Okazało się, że naprawdę są tam dzieła artysty. Izabela Czajka, czyli piękna Bella uchodziła za kokietkę, ale była historykiem sztuki i miała doktorat z filozofii. Przeżyła getto, wielu ludzi zawdzięczało jej życie, w tym bliscy Józefa Czapskiego.
- Była niewysoka, korpulentna, pogodna i wesoła - wspominała jej katowicka sąsiadka. - Budziła sympatię. Nikt nie miał jej za złe przyjęć, które często urządzała. To były zresztą takie czasy, że człowiek cieszył się samym życiem.
Czajka ceniła sztukę Ociepki i artystów górników. Wiele jej zawdzięczali. Odeszła z milicji w 1946 r. i wróciła do Warszawy. Tam zmarła w 1969 roku, zawsze z radością wspominając śląskie przygody.
Izabella Czajka - Pisarka i Kobieta
Izabella Czajka-Stachowicz urodziła się 5 XI 1893 w Sosnowcu jako Izabela Szwarc, córka zamożnego przedsiębiorcy i Francuzki. Była popularną pisarką. Wychowała się bez matki, która po rozstaniu z mężem, bez Belli wróciła do Francji. Izabella ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w Paryżu. Wyszła za mąż po raz pierwszy za filozofa Aleksandra Hertza, po raz drugi za Jerzego Gelbarda, architekta urodzonego w Częstochowie, a po raz trzeci za Zbigniewa Stachowicza, inżyniera.
Podczas wojny znalazła się w getcie warszawskim, z którego uciekła. Ukrywała się na wsi, o czym napisała książkę "Uratował mnie kowal". Wstąpiła do partyzantki AL. Po wyzwoleniu była pracownikiem Muzeum Narodowego w Warszawie. Brała aktywny udział w odzyskiwaniu dóbr kultury narodowej, zrabowanych przez Niemców. Promotorka malarza Teofila Ociepki, którego poznała w Katowicach. Dzięki jej staraniom stał się sławny. Miała wielu znanych przyjaciół: Witkacego, Gombrowicza, Iwaszkiewicza, Fiszera. Zmarła 11 grudnia 1969 r. w Warszawie.
Jak czytać kolory szlaków turystycznych?
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
