Grób powstańca śląskiego Józefa Grzegorzka oznaczony i wyremontowany. Uroczystości odbyły się na cmentarzu przy ul. Francuskiej

Grób został wyremontowany, poświęcony i oznaczony

Uroczystości rozpoczęły się o godz. 12.00 na rzymskokatolickim cmentarzu parafialnym przy ul. Francuskiej w ramach corocznego objazdu grobów zasłużonych Polaków spoczywających na terenie Katowic, organizowanego przez wojewodę śląskiego Jarosława Wieczorka.

Wzięła w nich udział rodzina Józefa Grzegorzka – Jarosław Grzegorzek oraz Aleksandra Konieczna, a także wojewoda śląski wraz z zaproszonymi przez niego gośćmi. Obrzędu poświęcenia grobu dokonał ks. dr Andrzej Suchoń – proboszcz parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach.

Instytut Pamięci Narodowej reprezentował dyrektor oddziału w Katowicach dr Andrzej Sznajder. Podczas uroczystości podkreślał on, że w osobie Jarosława Grzegorzka widzi wzór społecznika, żołnierza i urzędnika państwowego.

- Grób został wyremontowany dzięki pamięci obecnej tu rodziny, która zgłosiła się w tej sprawie do IPN - zaznaczył. - Oznaczyliśmy go dzisiaj jako grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski. Ta niepozorna plakieta oznacza, że to miejsce znajduje się od tej pory pod opieką państwa polskiego, które w ten sposób wyraża swoją wdzięczność i spłaca dług wobec osób, którym zawdzięcza wolną Rzeczpospolitą - dodawał Andrzej Sznajder.

Mogiły powstańców są oznaczane proporcami "Tobie Polsko"

Zalążkiem akcji były badania Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Katowicach. Stwierdzono podczas nich, że samorządy zewidencjonowały i objęły opieką tylko 147 indywidualnych i zbiorowych miejsc pochówku. To niewielka liczba w stosunku do ponad 50 tys. uczestników powstań.

IPN postanowił zwrócić się do mieszkańców województwa śląskiego i województw ościennych z prośbą o wskazanie zapomnianych, powstańczych grobów. W odpowiedzi otrzymano ok. 180 zgłoszeń, w tym listy i wykazy, nadesłane przez stowarzyszenia i organizacje społeczne. Po weryfikacji dalszy bieg nadano 142 sprawom. Dotyczą one mogił z terenu 46 miejscowości z województwa śląskiego, opolskiego, wielkopolskiego, mazowieckiego oraz jednego ze stolicy Francji.

Mogiły znajdowały się w różnym stanie technicznym. Jedne były dobrze zachowane, inne bezimienne, ze zniszczonymi płytami nagrobnymi. Po przeprowadzeniu procedury i uzyskaniu statusu, zgodnie z ustawą o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, mogą zostać wyremontowane z funduszy celowych przez IPN z urzędu. Na wniosek może też zostać przyznane świadczenie pieniężne na remont.

Znak pamięci ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 x 8 cm wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”. Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym, który wykonano na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu i który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny.

W dniu setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego, 5 lipca 2021 roku, na grobie ppor. Józefa Alberta Hetmańskiego w Jastrzębiu-Zdroju umieszczono pierwszy znak "Tobie Polsko". Do 27 października, podczas 24 uroczystości, oznaczono łącznie 29 mogił. Spośród nich 28 leży na terenie województwa śląskiego, a 1 w województwie opolskim.

Kim był Józef Grzegorzek?

Józef Grzegorzek urodził się 5 marca 1885 r. w Marklowicach Dolnych koło Wodzisławia. Początkowo pracował w hucie Silesia, następnie jako górnik w Westfalii i księgowy w Bytomiu. Przez krótki czas przebywał w celach zarobkowych we Francji. W latach 1903-1905 należał do gliwickiego koła stowarzyszenia „Eleusis”. Zaangażowany w życie społeczno-kulturalne był również sekretarzem generalnym Związku Śląskich Kół Śpiewaczych.

W 1914 r. został powołany do armii niemieckiej, w której służył do 1918 r. Był współorganizatorem i pierwszym komendantem powołanej do życia 11 stycznia 1919 r. Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. W przededniu wybuchu I powstania śląskiego został na dworcu kolejowym w Pawłowicach aresztowany. Więziono go w Kłodzku, a następnie w Świętoszowie. 25 września 1919 r. uciekł z więzienia i znalazł schronienie w Pawłowicach (Wielkopolska).

W 1920 r. stał się współzałożycielem Chrześcijańskiego Zjednoczenia Ludowego. Pełnił wówczas również funkcję sekretarza Wydziału Polityki Wewnętrznej Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu. W III powstaniu śląskim wziął udział, jednocześnie będąc członkiem Komitetu Wykonawczego Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych. W latach 1921-1922 był członkiem Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku pełniąc funkcję sekretarza.

Po powrocie części Górnego Śląska do Macierzy aktywnie działał w Związku Powstańców Śląskich. W 1935 r. opublikował książkę "Pierwsze powstanie śląskie 1919 roku w zarysie", która do dziś stanowi najważniejszą publikację w historiografii pierwszego śląskiego zrywu narodowościowego. W 1939 r., ścigany przez Niemców za działalność powstańczą, został aresztowany i uwięziony w KL Dachau.

Po wojnie piastował stanowisko starosty powiatu tarnogórskiego. Zmarł 16 kwietnia 1961 r. i został pochowany w Katowicach. Został odznaczony: Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Śląskim Krzyżem Powstańczym oraz Gwiazdą Górnośląską.

6 listopada 2020 r. dr Jarosław Szarek uznał miejsce spoczynku Józefa Grzegorzka za grób weterana walk o wolność i niepodległość i wpisał do ewidencji pod numerem 1091.