Osad… odpad czy produkt?

Odwieczne prawo równowagi mówi: to, co zabrałeś, musisz oddać. Ta maksyma dotyczy nie tylko oczyszczonych ścieków, ale również powstającej przy oczyszczaniu biomasy. Troska o środowisko naturalne w ostatnich latach w Polsce zaowocowała nowoczesnymi technologiami, które przyczyniły się do tego, że powstający w trakcie oczyszczania ścieków osad, jest wspaniałym produktem, o olbrzymim potencjale nawozowym. Jest tam azot, fosfor i inne składniki, które są potrzebne do wzrostu roślin. Polityka Unii Europejskiej nakłania, aby wpierw, jeżeli jest to możliwe i bezpieczne dla środowiska wykorzystać tę biomasę w przyrodzie. Osady to wspaniały produkt o dużych możliwościach i należy go wykorzystać…

Tytułowy osad to nic innego jak mieszanina substancji organicznych (biomasa) wyprodukowanych w procesie oczyszczania ścieków. Osady ściekowe poddawane są stabilizacji (likwidacja zagniwalności) oraz higienizacji (usunięcie z osadu mikroorganizmów potencjalnie chorobotwórczych).

Nie tylko Unia Europejska, ale cały świat dostrzega osady jako produkt przyszłości. W myśl dyrektywy (Ramowa Dyrektywa Opadowa) promowane są wszelkie działania mające na celu wykorzystanie cennego surowca, jakim jest osad ściekowy. Ostatecznością powinno być unieszkodliwianie i składowanie, które nie tylko pociąga za sobą duże koszty, ale przede wszystkim marnuje ogromny potencjał nawozowy, który drzemie w osadach. Zgodnie z promowaną hierarchią postępowania z osadami ściekowymi Jastrzębski Zakład Wodociągów i Kanalizacji S.A. wykorzystuje ich walory i zalety produkując ziemię znormalizowaną. Produkcja jest możliwa dzięki ścisłej współpracy z Jastrzębską Spółką Węglową S.A. oraz Spółką Energetyczną Jastrzębie S.A., która dostarcza na oczyszczalnię ścieków Ruptawa popiół lotny.

Szukając pomysłu na zagospodarowanie osadów ściekowych, musimy myśleć lokalnie, w przypadku Jastrzębia-Zdroju wybór padł na węgiel. To nie tylko popiół lotny, który powstaje ze spalania węgla kamiennego, ale również ogrom składowisk skały płonnej (hałdy górnicze), które należy rekultywować, były impulsem do produkcji ziemi znormalizowanej. Pierwszym krokiem była budowa instalacji, w której ustabilizowane i odwodnione osady ściekowe są mieszane z pyłami dymnicowymi oraz poddawane higienizacji wapnem. Za wykorzystaniem popiołów lotnych przemawia ich skład chemiczny - zbliżony do gleb żyznych, właściwości higienizujące oraz otrzymywana grudkowata struktura po zmieszaniu z mazistym osadem. Powstała w ten sposób ziemia znormalizowana swoim składem zbliżona jest do gleb o właściwościach umożliwiających wzrost i rozwój roślin, bez stosowania dodatkowego nawożenia mineralnego.

Poprawia się również zdolność gruntu do zatrzymywania wody, w okresie suszy rośliny czerpią wodę skumulowaną w podłożu. Dotychczasowe doświadczenia oraz obserwacje z przebiegu rekultywacji hałd górniczych ziemią znormalizowaną - potwierdzają wysoką skuteczność takich działań. Wspólnym sukcesem JZWiK S.A., JSW S.A. i SEJ S.A. jest znikający krajobraz "księżycowy" składowisk skały płonnej na rzecz zielonych wzgórz, bogato porośniętych wysokimi trawami i drzewami, żartobliwie nazywanych "Zielonym Beskidem Sypanym". Hałdy nie wymagają dodatkowego obsiewu trawą i uzupełniania zadrzewienia, następuje to samoistnie. Ziemia znormalizowana świetnie nadaje się również do kształtowania pasów zieleni, budowy okrywy rekultywacyjnej, wypełniania wyrobisk oraz niwelacji terenów.

Zalet osadu ściekowego nie trzeba promować, wiedzą o tym mieszkańcy Słupska, gdzie "Wodociągi Słupsk" Sp. z o.o. od lat z powodzeniem produkuje kompost. To atestowany nawóz organiczny zawierający bogate składniki pokarmowe dla roślin. Kompost powstaje z ustabilizowanych osadów ściekowych oraz surowców roślinnych (np. wierzby energetycznej, słomy, odpadów zielonych z ogrodów, gałęzi drzew, krzewów). Wytwarzająca się podczas procesu kompostowania wysoka temperatura oraz antybiotyki produkowane przez mikroorganizmy powodują higienizację osadu (zniszczenie organizmów chorobotwórczych). Otrzymywany kompost z powodzeniem stosowany jest w rolnictwie, ogrodnictwie, szkółkarstwie, w kształtowaniu terenów zieleni miejskiej, trawników, boisk, pól golfowych, cieszy się również ogromnym zainteresowaniem wśród prywatnych działkowców.

Alternatywą dla tej biomasy jest również ich zastosowanie w rolnictwie, w celu użyźnienia gleby nieurodzajnej. Wykorzystanie osadów w polskim rolnictwie jest ciągle zbyt małe, powinniśmy brać przykład z państw takich jak Norwegia, Wielka Brytania, Niemcy, Szwecja, gdzie osiąga ono nawet 90%.

Nadmienić należy, że osady ściekowe zawierają porównywalne wartości substancji odżywczych (azot, fosfor, potas) do popularnych nawozów organicznych, tj. obornik, gnojówka. W przeciwieństwie do nich osady nie powodują emisji gazów cieplarnianych, a także są pozbawione nasion chwastów, patogenów i nieprzyjemnej woni.

Jak widzimy - tak modne słowo recykling odnosi się nie tylko do odpadów komunalnych i segregacji śmieci, ale dotyczy również osadów ściekowych. Wykorzystanie potencjału nawozowego, który tkwi w osadach ściekowych, pozwala na naturalny obieg składników odżywczych i pierwiastków w przyrodzie. Miejmy świadomość, że osad jest najbardziej obfitym i niewyczerpalnym bogactwem naturalnym, który pochodzi z ludzkiej konsumpcji. Jeśli nie docenimy jego walorów i zalet, to grozi nam niebezpieczeństwo zachwiania równowagi w ekosystemie oraz dalsza chemizacja środowiska spowodowana stosowaniem nawozów sztucznych.