"Niezapomniane..." niezwykła wystawa o kobietach w czasie powstań śląskich

„Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku” to najnowsza ekspozycja czasowa w Muzeum Śląskim w Katowicach. Wernisaż zaplanowano na 2 maja. Wystawę będzie można oglądać aż do stycznia 2020 roku. Co ciekawe, towarzyszy jej pierwszy na Śląsku muzealny pokój zagadek o nazwie „Skrytka powstańców”.

Ekspozycja ma jeden zasadniczy cel. – Aby zwiedzający uświadomili sobie, że kobiety były w powstaniach śląskich, że brały udział w różnych sferach działalności powstańczej, chociaż stanowiły około 2 do 3 proc. wszystkich powstańców – mówi dr Paweł Parys, kurator wystawy. I dodaje: - Pomimo że te powstania są bardzo zmaskulinizowane i samo hasło „powstaniec śląski” kojarzy nam się z mężczyzną, niemniej jednak kobiety i dziewczęta też były zaangażowane, a średnia wieku kobiet w postaniach śląskich wahała się od 14 lat do prawie 50 lat – dodaje.

Kobiety były w powstaniach śląskich, brały udział w różnych sferach działalności powstańczej - przekonuje dr Paweł Parys z Muzeum Śląskiego

Wystawę przygotowano w budynku Centrum Scenografii Polskiej. Przestrzeń zaaranżowano tak, aby oddawała klimat z okresu powstań śląskich. Wśród eksponatów są obiekty pochodzące ze zbiorów muzealnych, ale też kolekcji prywatnych, w tym od potomków powstańców śląskich. Znajdziemy tu plakaty, pocztówki, ulotki, ale też sprzęt medyczny czy biurowy.

Eksponaty, jak i wystawę, oparto na kilku obszarach tematycznych: na froncie, w powstańczym szpitalu, w powstańczym sztabie, w akcji plebiscytowej. Odnoszą się do aktywności kobiet w powstaniach śląskich. Tych walczących z bronią w ręku było co prawda niewiele, ale często brały udział w transportach broni, kopaniu okopów, działały w wywiadzie, prowadziły kuchnie polowe, czy szyły sztandary i opaski powstańcze. Były też kurierkami i tłumaczkami.

W powstańczym szpitalu były sanitariuszkami i pielęgniarkami, a w powstańczym sztabie sporządzały pisma, protokoły, obsługiwały telefony i telegrafy. W końcu brały też udział w akcji plebiscytowej, gdy agitowały, roznosząc ulotki czy rozlepiając plakaty.

Tę ich różnorodną działalność oddają eksponaty, które odnajdziemy na wystawie.

- Jest tu telegraf, obrazujący prace kobiet w charakterze telegrafistek. Jest oryginalny fartuszek sanitariuszki z okresu powstań śląskich – wylicza dr Paweł Parys. - Trzecia rzecz, na którą zwróciłbym uwagę, to list z grudnia 1919 roku szwagierki mojej praprababci, która będąc żoną i matką czworga dzieci, wyraziła chęć wzięcia udziału w kursach plebiscytowych. List znalazłem w zbiorach muzeum w Chorzowie – dodaje kurator.

Jednak w centrum uwagi wystawy są też ciche bohaterki wydarzeń sprzed 100 lat: żony, matki i siostry powstańców.

- To one wzięły na siebie całą odpowiedzialność za opiekę nad rodzinami i ich utrzymanie, gdy mężczyźni byli na wojnie, walczyli w powstaniach, działali w związku z plebiscytem, a później znaleźli się na tułaczce, wygnaniu – dodają.

Wystawa, to jak podkreślają przedstawiciele Muzeum Śląskiego, kolejny rozdział w badaniach nad powstaniami śląskimi, które placówka prowadzi od momentu powstania. Działania te zostały zintensyfikowane w ostatnich latach, czego wyrazem jest m.in. „Archiwum powstań śląskich”, którego pierwszy tom ukazał się w 2017 roku, a drugi ma zostać wydany w przyszłym roku.

Częścią ekspozycji jest pokój zagadek o nazwie „Skrytka powstańców”. To specjalna sala w przestrzeni ekspozycji, w której zwiedzający będą mieli za zadanie rozwiązać szereg zadań i zagadek dotyczących wszystkich trzech powstań śląskich i odnaleźć tytułową skrytkę. Czas na to rozwiązanie quizu o 45 minut.

Wystawa "Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku" będzie dostępna od 3 maja 2019 do 5 stycznia 2020. Wernisaż odbędzie się 2 maja.