Jan Miodek "Zarówno..., jak i... "

Od pewnego czasu w pracach naukowych młodego pokolenia zauważam stale się powtarzający - niestety, bezdyskusyjnie błędny - schemat składniowy, ujawniający się w zdaniach typu: "Stosują zarówno etykietki językowe oraz hybrydy",

"A więc list posiada zarówno sferę realną i piśmienniczą". Jak widać, dla autorów tych tekstów forma zarówno jest samodzielnym słowem wskazującym (zapowiadającym), że czynność, stan, proces czy cecha odnoszą się w jednakowym stopniu do dwóch obiektów. W pełni akceptując taką funkcję znaczeniową naszego zarówno, nie możemy przecież nie wskazać, że od wieków jest ona realizowana tylko w połączeniu z dopowiadającym jak albo jak i: "Stosują zarówno etykietki językowe, jak (jak i) hybrydy", "A więc list posiada zarówno sferę realną, jak (jak i) piśmienniczą". Mówiąc inaczej: zarówno jest członem (częścią, elementem) spójnika złożonego zarówno..., jak... albo zarówno..., jak i.... Wszyscy zatem, którzy po zarówno nie wprowadzają do tekstu dopowiadającego jak albo jak i, popełniają wobec słuchaczy (czytelników) błąd zawiedzionego oczekiwania.

Jeszcze częstsze jest zamienianie tradycyjnej paryzarówno... - jak (jak i)... wariantem tak... - jak (jak i).... np. "Tak synowie, jak i córki mają wyższe wykształcenie". Ze względu na duże obciążenie formy tak innymi funkcjami znaczeniowo-składniowymi wydawnictwa poprawnościowe uznają takie połączenia za błędne (choć też mają one długą tradycję; niedawno znalazłem je w pewnym tekście sprzed dwustu lat). Moje odczucia są podobne: nigdy pary tak... - jak (jak i)... nie używam! Za to raz jeszcze gorąco wszystkim polecam złożony spójnik zarówno... - jak... albo jak i... ("Zarówno synowie, jak i córki mają wyższe wykształcenie").

Z błędem zawiedzionego oczekiwania spotykam się bez przerwy w odniesieniu do złożonego spójnika o ile... - o tyle... Rodacy - zamiast budować konstrukcje w rodzaju "O ile Jurek był zawsze punktualny, o tyle Marek ciągle się spóźniał" - tworzą niezgodne z normą zdania "O ile Jurek był zawsze punktualny, to Marek ciągle się spóźniał". Niepoprawna jest także formuła dobrze wszystkim znana z opakowań lekarstw: "O ile lekarz nie przepisze inaczej, zażywać trzy razy dziennie". Należałoby ją zmienić na konstrukcję z jednoznacznie warunkowym spójnikiem jeśli (jeżeli): "Jeśli (jeżeli) lekarz nie przepisze inaczej, zażywać trzy razy dziennie".

Nie ma wreszcie normatywnej aprobaty dla wypowiedzeń w rodzaju "Nie wiem, na ile można mu wierzyć" czy "Musimy ustalić, na ile działania te są potrzebne". Status wariantów poprawnych mają postacie: "Nie wiem, jak dalece (w jakim stopniu) można mu wierzyć", "Musimy ustalić, jak dalece (w jakim stopniu) działania te są potrzebne".